Niezaspokojone potrzeby pacjentów z różnymi postaciami spondyloatropatii. Czy i jak można poprawić rokowanie tej grupy chorych w Polsce?
Spondyloartropatie (SpA) to choroby, które charakteryzują się częściowo wspólnymi objawami klinicznymi. Dla celów klasyfikacyjnych spondyloatropatie można podzielić na dwie podstawowe grupy: spondyloartropatię osiową (postać nieradiograficzna spondyloatropatii, nr-axSpA, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, ZZSK) i spondyloartropatię obwodową (łuszczycowe zapalenie stawów, ŁZS). W praktyce klinicznej choroba najczęściej przebiega wieloobjawowo. Spośród kluczowych objawów należy wymienić zapalny ból pleców związany z zapaleniem stawów krzyżowo-biodrowych (postacie osiowe) oraz stawów kręgosłupa, zapalenie stawów obwodowych, przyczepów ścięgnistych oraz zapalenie palców (postacie obwodowe). Należy także pamiętać o objawach z poza układu mięśniowo-szkieletowego: łuszczycy, zapaleniu błony naczyniowej oka oraz nieswoistych chorobach zapalnych jelit.
Istnieją duże różnice w szacunkach epidemiologicznych pomiędzy badaniami dotyczącymi częstości występowania SpA. Chorobowość w populacji ogólnej może wynosić od ok. 0,1-0,5% do nawet 1%, co czyniłoby tą grupę chorób równie częstą jak reumatoidalne zapalenie stawów.
Mnogość objawów oraz zróżnicowana skuteczność leków wobec wymienionych manifestacji klinicznych sprawiają, że w praktyce terapia pacjentów nastręcza wiele problemów. Dobre rokowanie odległe u pacjentów ze SpA jest dodatkowo niepewne z powodu istotnych opóźnień diagnostycznych. Nadal rozpoznanie choroby na wczesnym etapie, dającym szansę na szybkie włączenie skutecznego leczenia, które może pozwolić na zahamowanie postępu strukturalnego uszkodzenia stawów i zapobieżenie niepełnosprawności, jest trudne w praktyce. Dla ŁZS tzw. okno terapeutyczne wynosi do 6 m-cy, a w przypadku osiowych SpA do 2 lat. Przeprowadzone w Polsce badanie, zaprezentowane na tegorocznym kongresie EULAR pokazało, że opóźnienie rozpoznania u pacjentów z osiową SpA wynosi ponad 7 lat, a u pacjentów z ŁZS ponad 5 lat.
Oprócz problemów diagnostycznych, także dostęp do leczenia w Polsce wymaga poprawy. Dotyczy to przede wszystkim terapii innowacyjnych: leków biologicznych oraz syntetycznych celowanych. W warunkach naszego systemu ochrony zdrowia o słabej, aczkolwiek poprawiającej się rokrocznie dostępności decydują obecnie głównie bariery systemowe, czyli możliwość refundacji leczenia w ramach programów lekowych. Pomimo tego liczba pacjentów z osiowymi postaciami SpA i ŁZS w ostatnich latach wyraźnie wzrosła, podobnie jak liczba leków o różnych mechanizmach działania, które lekarze i pacjenci mają do dyspozycji. Obecnie w wymienionych wskazaniach pacjenci mają dostęp do leków hamujących TNF alfa, inhibitorów IL-17 i IL-23 oraz inhibitorów kinaz janusowych, choć nie wszystkich w każdej jednostce chorobowej.
Grupą leków o szczególnym znaczenie w praktyce w ostatnich latach są inhibitory IL-17, które są drugą najczęstszą po TNFi grupą leków wybieranych przez
lekarzy. Decyduje o tym ich duża skuteczność wobec wszystkich domen w układzie szkieletowym oraz domeny skórnej, dominujących u większości pacjentów.
Aktualnie leki z tej grupy dostępne w Polsce to inhibitory IL-17A, czyli jednej z dwóch istotnych w tej rodzinie cytokin. W ostatnim czasie zarejestrowany został
kolejny lek z tej grupy – bimekizumab, hamujący jednocześnie dwie cytokiny – IL-17A i IL-17F. Wskazania rejestracyjne obejmują wszystkie trzy jednostki
chorobowe, czyli nr-axSpA, ZZSK i ŁZS. Dopiero zahamowanie obu cytokin w pełni oddziałuje na oba typy odpowiedzi immunologicznej, wrodzoną i nabytą, a
tym samym może efektywniej hamować zapalenie oraz uszkodzenie strukturalne stawów w przebiegu SpA. Biorąc pod uwagę, że obecne technologie lekowe
pozwalają na osiągnięcie niskiej aktywności choroby u ok. 40-50% pacjentów, a także odmienny przebieg kliniczny tych chorób i skuteczność poszczególnych
terapii u kobiet, udostępnienie kolejnych leków, które z uwagi na nowy mechanizm działania mogą poprawić rokowanie pacjentów ze spondyloatropatiami, jest
bardzo potrzebne.
Zagadnienia dotyczące symptomatologii klinicznej, epidemiologii i przyczyn opóźnień diagnostycznych u pacjentów ze spondyloatropatiami, a także dostępności
do refundowanego leczenia w Polsce oraz nowych opcji terapeutycznych w tej grupie chorych, zarówno z perspektywy lekarzy, jak i pacjentów, były przedmiotem
debaty MedExpressu, do której zaproszeni zostali:
Prof. Brygida Kwiatkowska
konsultant krajowa w dziedzinie reumatologii
kierownik Kliniki Wczesnego Zapalenia Stawów, NIGRiR w Warszawie
Dr hab. Bogdan Batko, prof. KA AFM
konsultant małopolski w dziedzinie reumatologii
kierownik Kliniki Reumatologii i Immunologii, Szpital Specjalistyczny im. J. Dietla w Krakowie
Dr Marcin Stajszczyk
przewodniczący Komisji ds. Polityki Lekowej Polskiego Towarzystwa Reumatologicznego
kierownik Oddziału Reumatologii i Chorób Autoimmunologicznych, Śląskie Centrum Reumatologii, Ortopedii i Rehabilitacji w Ustroniu
Izabela Obarska
ekspert systemu ochrony zdrowia
Dagmara Samselska
przewodnicząca Unii Stowarzyszeń Chorych na Łuszczycę i ŁZS
Partner debaty
Niedziela, 21 listopada 2021 r.
Godz. 11:30-13:00
- ‘Epidemia’ chorób układu ruchu – Robert Gasik (10 min.)
- Przyczyny wzrostu zachorowań na choroby kręgosłupa (część 1) – Choroba zwyrodnieniowe i Osteoporoza – Maria Maślińska (15 min.)
- Przyczyny wzrostu zachorowań na choroby kręgosłupa (część 2) – Nieprawidłowa masa ciała – Piotr Myśliwiec (15 min.)
Przerwa – spotkanie z dietetykiem Maria Brzegowy (20 min.)
- Ergonomia w miejscu pracy – Joanna Kamińska (15 min.)
- Praca i nauka w pozycji siedzącej (część 1) – Ćwiczenia profilaktyczne w miejscu pracy i nauki – Eliasz Mosiński (15 min.)
- Praca i nauka w pozycji siedzącej (część 2) – Ćwiczenia podczas siedzenia i prowadzenia samochodu – Eliasz Mosiński (10 min.)
Przerwa – nauka ćwiczeń (20 min.)
- Ogólne zasady leczenia chorób układu ruchu (w tym kręgosłupa) – Kamil Koszela (10 min.)
- Zasady leczenia zachowawczego chorób kręgosłupa – Piotr Tederko (10 min.)
- ‘Nie za wcześnie, nie za późno’ – zasady kwalifikacji do leczenia chirurgicznego chorób kręgosłupa – Robert Gasik (10 min.)
Aktualizacja/UPDATE Stanowisko Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Reumatologicznego i konsultanta krajowego w dziedzinie reumatologii dotyczące szczepień przeciwko COVID-19 u pacjentów z autoimmunologicznymi i zapalnymi chorobami reumatycznymi
12 kwietnia 2021 r.
W związku z rejestracją i warunkowym dopuszczeniem do obrotu w Unii Europejskiej, a tym samym w Polsce, szczepionek przeciwko COVID-19 i rozpoczęciem w Polsce programu szczepień, Polskie Towarzystwo Reumatologiczne i konsultant krajowy w dziedzinie reumatologii, w oparciu o aktualną dostępną wiedzę medyczną, przedstawiają stanowisko dot. szczepień dla pacjentów z autoimmunologicznymi i zapalnymi chorobami reumatycznymi, w tym leczonych immunosupresyjnie. Wraz z dostępnością nowych danych stanowisko może być modyfikowane w przyszłości.
Aktualnie w ramach Narodowego Programu Szczepień w Polsce dostępna są dwie szczepionki, należące do nowej grupy szczepionek mRNA, produkowane Pfizer/BionTech (BNT162b2; Comirnaty) oraz Moderna (mRNA-1273; COVID-19 Vaccine Moderna). Obie szczepionki zostały przebadane w randomizowanych badaniach klinicznych i wykazują podobny, wysoki stopień skuteczności przeciwko zachorowaniu na COVID-19 (95% i 94%, odpowiednio). Szczepionki mRNA są szczepionkami syntetycznymi, nieżywymi, które nie mogą wywołać choroby wirusowej oraz nie prowadzą do zmian informacji genetycznej, czyli DNA, osoby zaszczepionej. Spośród kolejnej grupy szczepionek, tzw. szczepionek wektorowych, w ramach Narodowego Programu Szczepień w Polsce dostępne są szczepionki firmy AstraZeneca (ChAdOx1-S; Vaxzevria) i firmy Janssen/Johnson&Johnson (Ad.26.COV2.S; COVID-19 Vaccine Janssen). Ich skuteczność oceniona w badaniach klinicznych wynosi ok. 70%. Obie szczepionki wektorowe są szczepionkami rekombinowanymi, nieżywymi, opartymi na wektorze adenowirusowym, który nie jest zdolny do replikacji. Szczepionki mRNA oraz szczepionki wektorowe prowadzą do produkcji białka S wirusa SARS-CoV-2 przez komórki osoby zaszczepionej i dzięki temu do wytworzenia odpowiedzi immunologicznej chroniącej przed COVID-19. W przypadku szczepionek Pfizer/BionTech, Moderna i AstraZeneca dla osiągnięcia pełnej skuteczności konieczne jest podanie dwóch dawek w odpowiednim czasie, w przypadku szczepionki Janssen/Johnson&Johnson tylko jednej dawki.
W przypadku innych szczepionek udowodniono, że są one skuteczne u pacjentów z obniżoną odpornością, w tym stosujących leki biologiczne. Potencjalnie mniejsza skuteczność szczepienia u pacjentów stosujących glikokortykosteroidy lub klasyczne leki modyfikujące przebieg choroby lub leki immunosupresyjne lub leki biologiczne lub inhibitory kinaz janusowych będzie dla pacjenta lepsza niż uniknięcie szczepienia.
Szczepionki mRNA p/COVID-19 mogą być bezpiecznie stosowane u pacjentów z chorobami autoimmunologicznymi i zapalnymi stawów, a także u pacjentów otrzymujących leki wpływające na układ odpornościowy. Dotychczas nie wykazano niekorzystnego wpływu tych szczepionek na przebieg autoimmunologicznych i zapalnych chorób reumatycznych, w tym skuteczność leczenia, oraz w oparciu o aktualną wiedzę medyczną brak jest teoretycznych podstaw do formułowania istotnych obaw w tym względzie.
Szczepionki wektorowe p/COVID-19 mogą być bezpiecznie stosowane u większości pacjentów z chorobami autoimmunologicznymi i zapalnymi stawów, a także u pacjentów otrzymujących większość leków wpływających na układ odpornościowy. Dotychczas nie wykazano niekorzystnego wpływu tych szczepionek na przebieg autoimmunologicznych i zapalnych chorób reumatycznych, w tym skuteczność leczenia, oraz w oparciu o aktualną wiedzę medyczną brak jest teoretycznych podstaw do formułowania istotnych obaw w tym względzie z zastrzeżeniem potencjalnego wpływu na krzepliwość. Ze względu na opisywane bardzo rzadkie przypadki zakrzepicy z trombocytopenią, w tym zakrzepicy zatok żylnych mózgu (CSVT), naczyń żylnych jamy brzusznej (SVT) i tętnic po zastosowaniu szczepionki wektorowej Vaxzevria firmy AstraZeneca oraz stanowisko Europejskiej Agencji Medycznej wskazujące na ich potencjalny związek ze szczepieniem (https://www.ema.europa.eu/en/news/astrazenecas-covid-19-vaccine-ema-finds-possible-link-very-rare-cases-unusual-blood-clots-low-blood), a jednocześnie nie poznany mechanizm jaki do tego prowadzi (prawdopodobna reakcja immunologiczna), Polskie Towarzystwo Reumatologiczne i konsultant krajowy w dziedzinie reumatologii zwracają uwagę, że aktualnie brak jest dostępnych danych nt. potencjalnego ryzyka związanego z podaniem szczepionki Vaxzevria u pacjentów z chorobami autoimmunologicznymi z istotnie zwiększonym ryzykiem zakrzepicy i/lub małopłytkowością. Dotyczy to szczególnie pacjentów z zespołem antyfosfolipidowym, toczniem rumieniowatym układowym, układowymi zapaleniami naczyń i reumatoidalnym zapaleniem stawów. Małopłytkowość bardzo często towarzyszy chorobom autoimmunologicznym i zakrzepicy z nimi związanej. Należy także pamiętać, że zwiększonemu ryzyku zakrzepicy u pacjentów reumatologicznych może sprzyjać długotrwałe unieruchomienie z powodu niepełnosprawności lub po przebytym zabiegu endoprotezoplastyki, towarzysząca nieswoista choroba zapalna jelit lub choroba nowotworowa oraz stosowanie niektórych leków, jak glikokortykosteroidy lub inhibitory kinaz janusowych. Spośród innych istotnych czynników ryzyka CSVT należy przede wszystkim wymienić doustne hormonalne leki antykoncepcyjne, które zwiększają ww. ryzyko sześciokrotnie, oraz ciążę i okres połogu. Należy także pamiętać, że indukcja incydentu zakrzepowego jest bardzo często wynikiem interakcji różnych czynników. Ostatecznej oceny ww. ryzyka dokonuje lekarz.
Jednocześnie należy podkreślić, że związek zakrzepicy z COVID-19 jest potwierdzony. Zaburzenia krzepnięcia występują u 20-30%, a nawet 50% chorych z COVID-19, co wiąże się z wyższą o ponad 70% śmiertelnością, podczas gdy według stanu na 4 kwietnia 2021 r. do systemu EudraVigilance (http://www.adrreports.eu/en/index.html) zgłoszono łącznie 169 przypadków CSVT i 53 przypadki SVT spośród około 34 milionów osób, które otrzymały szczepionkę Vaxzevria (0,00065%). EMA potwierdza, że ogólny stosunek korzyści do ryzyka w przypadku szczepionki Vaxzevria pozostaje pozytywny. Pacjenci nie powinni unikać szczepienia p/COVID-19. Wszyscy pacjenci, którzy otrzymali szczepionkę Vaxzavria, a w szczególności chorzy z obecnością czynników ryzyka zakrzepicy, powinni zwróć uwagę na występowanie objawów zakrzepicy, jak duszność, ból w klatce piersiowej, obrzęk kończyn dolnych, uporczywy ból brzucha, objawy neurologiczne, w tym silne i uporczywe bóle głowy lub niewyraźne widzenie oraz wybroczyny pod skórą poza miejscem wstrzyknięcia. Po ich pojawieniu się pacjent powinien zgłosić się do lekarza. Po podaniu szczepionki pacjent powinien unikać unieruchomienia i zadbać o właściwe nawodnienie. Pacjenci stosujący leczenie przeciwkrzepliwe zgodnie z zaleceniem lekarza powinni to leczenie bezwzględnie kontynuować.
Według informacji przekazanych publicznie przez Ministerstwo Zdrowia ankieta kwalifikacyjna do szczepień została uzupełniona o pytania dot. zakrzepicy i małopłytkowości, co jest bardzo dobrą i odpowiedzialną decyzją. Polskie Towarzystwo Reumatologiczne i konsultant krajowy w dziedzinie reumatologii zwrócili się z zapytaniem do Ministra Zdrowia czy w uzasadnionych, szczególnych sytuacjach klinicznych, u pacjentów z autoimmunologicznymi chorobami reumatycznymi oraz istotnie zwiększonym ryzykiem zakrzepicy i/lub małopłytkowością, Narodowy Program Szczepień dopuszcza możliwość modyfikacji w zakresie rekomendowanej szczepionki z uwzględnieniem indywidualnego stosunku korzyści do ryzyka. Zgodnie z zaleceniem Brytyjskiej Agencji Regulacyjnej ds. Leków i Opieki Zdrowotnej (MHRA, Medicines & Healthcare products Regulatory Agency), w celu minimalizacji ryzyka zdarzeń zakrzepowych, podanie szczepionki Vaxzevria u pacjentów ze zwiększonym ryzykiem zakrzepicy powinno być rozważane tylko wtedy, gdy korzyści wynikające z ochrony przed zakażeniem COVID-19 przewyższają potencjalne ryzyko (https://www.gov.uk/government/news/mhra-issues-new-advice-concluding-a-possible-link-between-covid-19-vaccine-astrazeneca-and-extremely-rare-unlikely-to-occur-blood-clots). Jednocześnie EMA i FDA poinformowały, że rozpoczęły analizę pierwszych przypadków zakrzepicy, w tym z małopłytkowością, jakie wystąpiły u pacjentów po podaniu szczepionki COVID-19 Vaccine Janssen.
Polskie Towarzystwo Reumatologiczne i konsultant krajowy w dziedzinie reumatologii stoją na stanowisku, że Narodowy Program Szczepień powinien dopuszczać możliwość ustalania terminu szczepienia pacjentów z chorobami autoimmunologicznymi leczonych immunosupresyjnie nie tylko z uwzględnieniem wieku chorych, ale także ich stanu zdrowia i najoptymalniejszego czasu szczepienia pozwalającego uzyskać najlepszy efekt kliniczny.
Polskie Towarzystwo Reumatologiczne i konsultant krajowy w dziedzinie reumatologii zwracają także uwagę, że szczepienie przeciwko COVID-19 personelu medycznego, w tym lekarzy, pielęgniarek i rehabilitantów mających bezpośredni kontakt z pacjentami stanowi istotne działanie ograniczające transmisję infekcji wśród chorych.
W oparciu o aktualną wiedzę medyczną Polskie Towarzystwo Reumatologiczne i konsultant krajowy w dziedzinie reumatologii przedstawiają wstępne zalecenia dot. szczepień przeciwko COVID-19 u pacjentów z autoimmunologicznymi i zapalnymi chorobami reumatycznymi, w tym stosujących leki wpływające na aktywność układu odpornościowego oraz personelu medycznego opiekującego się ww. chorymi:
- pacjenci z chorobami autoimmunologicznymi i zapalnymi stawów oraz przedstawiciele personelu medycznego opiekującego się ww. chorymi powinni zostać zaszczepieni przeciwko COVID-19, jeśli nie występują ogólne przeciwwskazania,
- szczepieniem powinny być objęte także osoby, które w przeszłości były zakażone SARS-CoV-2/chorowały na COVID-19,
- u pacjentów, u których planowane jest szczepienie przeciwko innym chorobom zakaźnym, w tym grypie, zaleca się odstęp pomiędzy szczepieniami wynoszący co najmniej 14 dni,
- u pacjentów z nowo rozpoznaną chorobą autoimmunologiczną lub zapalną stawów, jeśli ich stan zdrowia na to pozwala, zaleca się szczepienie przed planowanym rozpoczęciem terapii immunosupresyjnej, która potencjalnie może zmniejszyć skuteczność szczepienia,
- u pacjentów stosujących glikokortykosteroidy lub klasyczne leki modyfikujące lub leki immunosupresyjne lub leki biologiczne lub inhibitory kinaz janusowych szczepienia najlepiej wykonywać, gdy choroba jest w fazie remisji lub niskiej aktywności, jeśli jest to możliwe,
- szczepienie jest najbardziej skuteczne, gdy stopień immunosupresji jest niski, jednak nie zaleca się zmniejszania dawek stosowanych leków lub wstrzymania terapii, jeśli ryzyko zaostrzenia choroby jest umiarkowane lub wysokie,
- u pacjentów będących w trakcie terapii i planowanego szczepienia, w przypadku remisji lub niskiej aktywności choroby, doświadczony reumatolog w porozumieniu z pacjentem może podjąć decyzję o stosowaniu najmniejszych skutecznych dawek leków lub krótkim czasowym wstrzymaniu terapii, jeśli w jego opinii może to poprawić skuteczność szczepienia, a ryzyko zaostrzenia choroby jest niskie,
- w związku z mechanizmem działania rytuksymabu i jego potencjalnym większym wpływem na skuteczność szczepienia, w przypadku stosowania tego leku należy skonsultować się z reumatologiem w sprawie optymalnego terminu szczepienia,
- każdy pacjent, u którego planowane jest szczepienie lub po zaszczepieniu, w przypadku wątpliwości lub obaw związanych ze swoim stanem zdrowia, powinien się skontaktować z doświadczonym reumatologiem, najlepiej prowadzącym jego leczenie,
- ostatecznej kwalifikacji do szczepienia, z uwzględnieniem aktualnego stanu zdrowia pacjenta, dokonuje lekarz.
dr Marcin Stajszczyk Przewodniczący Komisji ds. Polityki |
prof. Marek Brzosko Prezes |
Członkowie ZG PTR
prof. dr hab. n. med. Marek Brzosko
prof. nadz. dr n. med. Bogdan Batko
prof. dr hab. n. med. Sławomir Jeka
prof. dr hab. n. med. Eugeniusz J. Kucharz
prof. dr hab. n. med. Piotr Leszczyński
dr hab. n. med. Hanna Przepiera-Będzak
prof. nadzw. dr hab. n. med. Marzena Olesińska
prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Samborski
dr n. med. Marcin Stajszczyk
prof. dr hab. n. med. Piotr Wiland
prof. nadzw. dr hab. n. med. Zbigniew Żuber
Stanowisko Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Reumatologicznego i konsultanta krajowego w dziedzinie reumatologii dotyczące szczepień przeciwko COVID-19 u pacjentów z autoimmunologicznymi i zapalnymi chorobami reumatycznymi
12 stycznia 2021 r.
W związku z rejestracją i warunkowym dopuszczeniem do obrotu w Unii Europejskiej, a tym samym w Polsce, szczepionek przeciwko COVID-19 i rozpoczęciem w Polsce programu szczepień, Polskie Towarzystwo Reumatologiczne i konsultant krajowy w dziedzinie reumatologii, w oparciu o aktualną dostępną wiedzę medyczną, przedstawiają stanowisko dot. szczepień dla pacjentów z autoimmunologicznymi i zapalnymi chorobami reumatycznymi, w tym leczonych immunosupresyjnie. Wraz z dostępnością nowych danych stanowisko może być modyfikowane w przyszłości.
Aktualnie w ramach Narodowego Programu Szczepień w Polsce dostępna są szczepionki firm Pfizer/BionTech (BNT162b2) oraz Moderna (mRNA-1273). Obie szczepionki zostały przebadane w randomizowanych badaniach klinicznych i wykazują podobny, wysoki stopień skuteczności przeciwko zachorowaniu na COVID-19 (95% i 94,1%, odpowiednio). Obie szczepionki należą do nowej grupy szczepionek mRNA.Są one szczepionkami syntetycznymi, nieżywymi, które nie mogą wywołać choroby wirusowej oraz nie prowadzą do zmian informacji genetycznej, czyli DNA, osoby zaszczepionej.
Szczepionki mRNA mogą być bezpiecznie stosowane u pacjentów z chorobami autoimmunologicznymi i zapalnymi stawów, a także u pacjentów otrzymujących leki wpływające na układ odpornościowy. Dotychczas nie wykazano niekorzystnego wpływu szczepionek mRNA na przebieg autoimmunologicznych i zapalnych chorób reumatycznych oraz w oparciu o aktualną wiedzę medyczną brak jest teoretycznych podstaw do takich obaw. W przypadku innych martwych szczepionek udowodniono, że są one skuteczne u pacjentów z obniżoną odpornością, w tym stosujących leki biologiczne. Potencjalnie mniejsza skuteczność szczepienia u pacjentów stosujących glikokortykosteroidy lub klasyczne leki modyfikujące przebieg choroby lub leki immunosupresyjne lub leki biologiczne lub inhibitory kinaz janusowych będzie dla pacjenta lepsza niż uniknięcie szczepienia.
Polskie Towarzystwo Reumatologiczne i konsultant krajowy w dziedzinie reumatologii stoją na stanowisku, że Narodowy Program Szczepień powinien dopuszczać możliwość ustalania terminu szczepienia pacjentów z chorobami autoimmunologicznymi leczonych immunosupresyjnie nie tylko z uwzględnieniem wieku chorych, ale także ich stanu zdrowia i najoptymalniejszego czasu szczepienia pozwalającego uzyskać najlepszy efekt kliniczny.
Polskie Towarzystwo Reumatologiczne i konsultant krajowy w dziedzinie reumatologii zwracają także uwagę, że szczepienie przeciwko COVID-19 personelu medycznego, w tym lekarzy, pielęgniarek i rehabilitantów mających bezpośredni kontakt z pacjentami stanowi istotne działanie ograniczające transmisję infekcji wśród chorych.
W oparciu o aktualną wiedzę medyczną Polskie Towarzystwo Reumatologiczne i konsultant krajowy w dziedzinie reumatologii przedstawiają wstępne zalecenia dot. szczepień przeciwko COVID-19 u pacjentów z autoimmunologicznymi i zapalnymi chorobami reumatycznymi, w tym stosujących leki wpływające na aktywność układu odpornościowego oraz personelu medycznego opiekującego się ww. chorymi:
- pacjenci z chorobami autoimmunologicznymi i zapalnymi stawów oraz przedstawiciele personelu medycznego opiekującego się ww. chorymi powinni zostać zaszczepieni przeciwko COVID-19, jeśli nie występują ogólne przeciwwskazania,
- szczepieniem powinny być objęte także osoby, które w przeszłości były zakażone SARS-CoV-2/chorowały na COVID-19,
- u pacjentów, u których planowane jest szczepienie przeciwko innym chorobom zakaźnym, w tym grypie, zaleca się odstęp pomiędzy szczepieniami wynoszący co najmniej 14 dni,
- u pacjentów z nowo rozpoznaną chorobą autoimmunologiczną lub zapalną stawów, jeśli ich stan zdrowia na to pozwala, zaleca się szczepienie przed planowanym rozpoczęciem terapii immunosupresyjnej, która potencjalnie może zmniejszyć skuteczność szczepienia,
- u pacjentów stosujących glikokortykosteroidy lub klasyczne leki modyfikujące lub leki immunosupresyjne lub leki biologiczne lub inhibitory kinaz janusowych szczepienia najlepiej wykonywać, gdy choroba jest w fazie remisji lub niskiej aktywności, jeśli jest to możliwe,
- szczepienie jest najbardziej skuteczne, gdy stopień immunosupresji jest niski, jednak nie zaleca się zmniejszania dawek stosowanych leków lub wstrzymania terapii, jeśli ryzyko zaostrzenia choroby jest umiarkowane lub wysokie,
- u pacjentów będących w trakcie terapii i planowanego szczepienia, w przypadku remisji lub niskiej aktywności choroby, doświadczony reumatolog w porozumieniu z pacjentem może podjąć decyzję o stosowaniu najmniejszych skutecznych dawek leków lub krótkim czasowym wstrzymaniu terapii, jeśli w jego opinii może to poprawić skuteczność szczepienia, a ryzyko zaostrzenia choroby jest niskie,
- w związku z mechanizmem działania rytuksymabu i jego potencjalnym większym wpływem na skuteczność szczepienia, w przypadku stosowania tego leku należy skonsultować się z reumatologiem w sprawie optymalnego terminu szczepienia,
- każdy pacjent, u którego planowane jest szczepienie lub po zaszczepieniu, w przypadku wątpliwości lub obaw związanych ze swoim stanem zdrowia, powinien się skontaktować z doświadczonym reumatologiem, najlepiej prowadzącym jego leczenie,
- ostatecznej kwalifikacji do szczepienia, z uwzględnieniem aktualnego stanu zdrowia pacjenta, dokonuje lekarz.
dr Marcin Stajszczyk
Przewodniczący Komisji ds. Polityki
Zdrowotnej i Programów Lekowych
Polskiego Towarzystwa Reumatologicznegoprof. Marek Brzosko
Prezes
Polskiego Towarzystwa Reumatologicznego
Konsultant Krajowy w dziedzinie reumatologii
Członkowie ZG PTR
prof. dr hab. n. med. Marek Brzosko
prof. nadz. dr n. med. Bogdan Batko
prof. dr hab. n. med. Sławomir Jeka
prof. dr hab. n. med. Eugeniusz J. Kucharz
prof. dr hab. n. med. Piotr Leszczyński
dr hab. n. med. Hanna Przepiera-Będzak
prof. nadzw. dr hab. n. med. Marzena Olesińska
prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Samborski
dr n. med. Marcin Stajszczyk
prof. dr hab. n. med. Piotr Wiland
prof. nadzw. dr hab. n. med. Zbigniew Żuber
Zapraszamy na kolejny film z cyklu: “Łuszczyca, ŁZS i COVID-19. Jak funkcjonować?”
Tym razem Prof. Włodzimierz Samborski oraz Prof. dr hab. Ewa Mojs odpowiedzą na pytania:
- Jakie objawy wskazują na ŁZS? Jakie są kryteria rozpoznania?
- Jak, krok po kroku, powinna wyglądać ścieżka pacjenta ze stwierdzonym ŁZS?
- Jakie kryteria powinien spełniać pacjent, aby zostać zakwalifikowanym do programu lekowego? Jak w sytuacji spowodowanej występowaniem koronawirusa wygląda kwalifikacja pacjenta do programu lekowego? Jak długo trwa leczenie w programie?
- W jakich przypadkach konieczna jest zmiana leku biologicznego na inny i jak to się odbywa?
- Jak w obecnej sytuacji funkcjonują poradnie i kliniki reumatologiczne? Jak Pan Profesor ocenia dostęp do reumatologa?
- Na co powinni zwrócić szczególną uwagę w sytuacji ryzyka COVID-19?
- Pacjenci często pytają o to, w jaki sposób podnieść odporność przyjmując jednocześnie leki immunosupresyjne. Czy podejmowanie takich prób jest bezpieczne?
- Osteopenia i osteoporoza – czy każdy pacjent z ŁZS jest na nie narażony? Kiedy leczyć i czy suplementować?
- Jak radzić sobie z przewlekłym bólem w ŁZS?
Prof. Włodzimierz Samborski, kierownik Kliniki Reumatologii i Rehabilitacji ORSK im. Wiktora Degi Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu
Prof. dr hab. Ewa Mojs, kierownik Katedry i Zakładu Psychologii Klinicznej Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu
Gościem pierwszej części cyklu była Prof. Joanna Narbutt, Konsultant krajowa ds. dermatologii i wenerologii.
Obejrzyj odcinek na temat: Rekomendacje dla osób z łuszczycą w związku z sytuacją epidemiologiczną związaną z ryzykiem zakażenia COVID-19.
Wkrótce na kanale YouTube O ZDROWIU pojawią się nowe filmy, w których eksperci wyjaśnią wątpliwości i odpowiedzą na pytania osób z łuszczycowym zapaleniem stawów, ale także z łuszczycą i chorobami towarzyszącymi.
Kliknij SUBSKRYBUJ aby otrzymać najnowsze informacje ⇓
Eksperci z Polskiego Towarzystwa Reumatologicznego oraz konsultant Krajowy ds. reumatologii prof. Marek Brzosko opublikowali aktualizację stanowiska dotyczącego sytuacji zw. z COVID-19 sprzed kilku dni:
UPDATE/AKTUALIZACJA Komunikat Polskiego Towarzystwa Reumatologicznego i konsultanta krajowego w dziedzinie reumatologii dla pacjentów i lekarzy w związku z szerzącą się infekcją COVID-19
Eksperci przypominają,:
…że pacjenci, z zapalnymi chorobami stawów i układowymi chorobami tkanki łącznej, będący w trakcie leczenia immunosupresyjnego, w tym w trakcie leczenia biologicznego oraz inhibitorami kinaz janusowych, mają potencjalnie zwiększone ryzyko zakażeń. Z uwagi na zagrożenie epidemiologiczne związane z szerzącą się infekcją COVID-19 (koronawirus SARS-Cov-2) pacjenci i personel medyczny powinni zwrócić szczególną uwagę na wystąpienie klinicznych objawów zakażenia, takich jak gorączka, kaszel, duszność lub ogólne osłabienie. W przypadku niepokojących objawów pacjenci powinni zwrócić się do lekarza prowadzącego w sprawie zaleceń dot. dalszego leczenia i postępowania diagnostycznego. Preferowany jest wstępny kontakt telefoniczny.
Podkreślają również:
…u pacjentów będących w trakcie silnego leczenia immunosupresyjnego, ogólnoustrojowe objawy infekcji, jak gorączka czy podwyższone stężenie CRP mogą nie występować, dlatego pojawienie się takich objawów jak kaszel, duszność i ogólne osłabienie bez gorączki nie może zostać zbagatelizowane. W przypadku wystąpienia klinicznych objawów sugerujących infekcję COVID-19 u pacjentów, u których istniało/istnieje ryzyko epidemiologiczne zakażenia zaleca się postępowanie zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Zdrowia i Głównego Inspektora Sanitarnego.
Eksperci przywołują wydany w ostatnim czasie komunikat Ministra Zdrowia, który daje podmiotom m.in. możliwość wydawania do domu leku biologicznego pacjentowi na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy. Czytaj komunikat…
Zgodnie z wytycznymi Europejskiej Ligi do Walki z Reumatyzmem (EULAR) https://www.eular.org, w oparciu o aktualną wiedzę brak jest podstaw do formułowania oficjalnych wytycznych dot. ew. zwiększonego ryzyka infekcji COVID-19 u pacjentów stosujących leczenie immunosupresyjne, w tym metotreksat, glikokortykosteroidy (GKS), leki biologiczne oraz inhibitory JAK. Nie zaleca się przerywania leczenia lub zmniejszania dawek leków u pacjentów bez potwierdzonej infekcji COVID-19, chyba że lekarz zaleci inaczej z innego konkretnego powodu. Należy pamiętać, że nieuzasadnione odstawienie lub zmniejszenie dawki leku może skutkować zaostrzeniem choroby i wynikającymi z tego powikłaniami. Należy także pamiętać, że aktywna, źle kontrolowana zapalna choroba reumatyczna wiąże się ze zwiększoną podatnością na infekcję per se. Każda ew. zmiana leczenia powinna zostać skonsultowana z lekarzem reumatologiem. U pacjentów z długo utrzymującą się remisją choroby w pierwszej kolejności należy rozważyć zmniejszenie dawki lub możliwość stopniowego odstawienia terapii GKS.
W komunikacie opublikowano również informacje na temat kontrowersji związanych z bezpieczeństwem stosowania ibuprofenu u pacjentów z COVID-19, a także przytoczono informację Europejskiej Agencji Leków – https://www.ema.europa.eu,dot. braku dowodów naukowych potwierdzających związek między ibuprofenem a pogorszeniem COVID‑19.
Dodatkowo, jeśli nie było to zrobione wcześniej, zgodnie z zaleceniami EULAR oraz wytycznymi krajowymi, należy rozważyć wykonanie szczepień ochronnych, obecnie w pierwszej kolejności przeciwko grypie, ale także przeciwko krztuścowi i pneumokokom.
Przytoczyliśmy wybrane informacje. Pełna treść komunikatu została opublikowana przez autorów na stronie http://www.reumatologia.ptr.net.pl/?update-aktualizacja-komunikat-polskiego-towarzystwa-reumatologicznego-i-konsultanta-krajowego-w-dziedzinie-reumatologii-dla-pacjentow-i-lekarzy-w-zwiazku-z-szerzaca-sie-infekcja-covid-19,291
W związku z sytuacją spowodowaną występowaniem wirusa COVID-19 Minister Zdrowia mając na względzie dobro pacjentów objętych leczeniem biologicznym w programach lekowych opublikował w dniu dzisiejszym (13.03.2020) poniższy komunikat:
KOMUNIKAT MINISTRA ZDROWIA DLA PODMIOTÓW LECZNICZYCH REALIZUJĄCYCH UMOWY W RODZAJU LECZENIE SZPITALNE PROGRAMY LEKOWE ORAZ LECZENIE SZPITALNE – CHEMIOTERAPIA, A TAKŻE DLA PACJENTÓW OBJĘTYCH TYM LECZENIEM
W związku ze szczególnymi rozwiązaniami związanymi z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych Minister Zdrowia rekomenduje:
- Przy preskrypcji leków w ramach programów lekowych niewymagających obecności pacjenta – możliwość wydawania takiej ilości produktu leczniczego, który w opinii lekarza prowadzącego zabezpieczy terapię pacjenta na maksymalnie długi okres bez konieczności niezbędnej wizyty, jednak nie dłuższy niż 6 miesięcy;
- W przypadku kiedy stan zdrowia pacjenta jest stabilny, a wizyta u świadczeniodawcy odbywa się wyłącznie w celu zabezpieczenia kontynuacji terapii pacjenta na kolejny okres cyklu leczenia – lek powinien być dostarczony przez szpital bezpośrednio do pacjenta w miejscu jego zamieszkania lub do jego przedstawiciela ustawowego, a w przypadkach gdy nie będzie to możliwe lub znacznie utrudnione może być wydany pacjentowi, jego przedstawicielowi ustawowemu albo osobie przez niego upoważnionej z apteki szpitalnej;
- W przypadku kiedy placówka udzielająca świadczeń w ramach programu lekowego przekształci się w placówkę chorób zakaźnych – rekomenduje się doraźne przejęcie pacjentów przez inną placówkę realizującą dany program lekowy, w szczególności dotyczy to pacjentów wymagających niezwłocznego podania leku wynikającego z określonego cyklu leczenia;
- Z uwagi na możliwość występowania okresowego zaburzenia w planowych harmonogramach przyjęć pacjentów w celu podania/wydania leków wynikających z określonego cyklu leczenia, w tym również konieczności wykonania badań diagnostycznych wskazanych w opisach świadczeń:
a) w przypadkach stabilnych, które nie stwarzają zagrożenia życia i zdrowia pacjenta, konsultacja lekarska może odbyć się za pośrednictwem narzędzi teleinformatycznych,
b) w przypadkach, w których stan pacjenta jest stabilny a odsunięcie wykonania badania kontrolnego pozostaje bez wpływu na stan zdrowia i bezpieczeństwo chorego możliwe jest przesunięcie terminu badania kontrolnego przewidzianego treścią programu lekowego,
c) w przypadku niezbędnej wizyty – jeżeli jest to możliwe pacjenci powinni być przyjmowani w trybie ambulatoryjnym w specjalne wydzielonych do tego pomieszczeniach,
d) w przypadku niezbędnej wizyty – jeżeli jest to możliwe świadczeniodawca powinien wydzielić pomieszczenia tak, aby maksymalnie skrócić „drogę pacjenta” do miejsca udzielenia świadczenia,
e) w przypadku niezbędnej wizyty – organizacja udzielania świadczeń powinna zapewnić bezpieczeństwo dla pacjentów, ustanowionych przez nich przedstawicieli ustawowych oraz personelu medycznego.
Szczegółowe rozwiązania w zakresie wskazanym przez niniejszy komunikat oraz sposób ich realizacji, powinien zostać wypracowany przez poszczególnych świadczeniodawców w oparciu o standardy i zalecenia dotyczące terapii pacjentów w poszczególnych stanach klinicznych biorąc pod uwagę ich bezpieczeństwo oraz skuteczność prowadzonych terapii.
Pracownicy Kliniki Reumatologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, chcąc zapewnić pacjentom opiekę na jak najwyższym poziomie, w związku z trudną sytuacją spowodowaną występowaniem koronawirusa, przygotowali ankietę.
Szanowni Państwo, Drodzy Pacjenci i Ich Najbliżsi,
w obliczu rozwijającej się sytuacji epidemiologicznej Klinika Reumatologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi wraz z funkcjonującą przy niej Poradnią oraz Regionalnym Centrum Wczesnej Diagnostyki Reumatologicznej od poniedziałku 16 marca 2020 roku uruchamia system porad z wykorzystaniem systemów teleinformatycznych. Chcąc możliwie jak najlepiej odpowiedzieć na Państwa potrzeby przygotowaliśmy krótką ankietę. Pacjentów reumatologicznych oraz ich Najbliższych (także spoza naszej Poradni) prosimy o jej wypełnienie. Pozwoli nam to poznać Państwa potrzeby w tym szczególnym okresie oraz pomoże na bieżąco modyfikować sposób działalności, by jak najlepiej Państwu pomagać.
Autorzy ankiety pytają między innymi o obawy związane z poradą telemedyczną, ograniczenia występujące w kontakcie z lekarzem za pośrednictwem telefonu czy internetu, a także czy po zakończeniu pandemii wywołanej przez koronawirus SARS-CoV-2 powinna być pozostawiona możliwość porad telemedycznych w ramach poradni reumatologicznej.
Komunikat Polskiego Towarzystwa Reumatologicznego i konsultanta krajowego w dziedzinie reumatologii dot. potencjalnie zwiększonego ryzyka zakażeń, w tym infekcji COVID-19 u pacjentów w trakcie leczenia immunosupresyjnego
Polskie Towarzystwo Reumatologiczne i konsultant krajowy w dziedzinie reumatologii przypominają, że pacjenci, z zapalnymi chorobami stawów i układowymi chorobami tkanki łącznej, będący w trakcie leczenia immunosupresyjnego, w tym w trakcie leczenia biologicznego oraz inhibitorami kinaz janusowych, mają potencjalnie zwiększone ryzyko zakażeń. Z uwagi na zagrożenie epidemiologiczne związane z szerzącą się infekcją koronawirusem COVID-19 pacjenci i personel medyczny powinni zwrócić szczególną uwagę na wystąpienie klinicznych objawów zakażenia, takich jak gorączka, kaszel, duszność lub ogólne osłabienie. W przypadku niepokojących objawów pacjenci powinni zwrócić się do lekarza prowadzącego w sprawie zaleceń dot. dalszego leczenia i postępowania diagnostycznego. Preferowany jest wstępny kontakt telefoniczny.
Należy także pamiętać, że u pacjentów będących w trakcie silnego leczenia immunosupresyjnego, ogólnoustrojowe objawy infekcji, jak gorączka czy podwyższone stężenie CRP mogą nie występować, dlatego pojawienie się takich objawów jak kaszel, duszność i ogólne osłabienie bez gorączki nie może zostać zbagatelizowane.
W przypadku wystąpienia klinicznych objawów sugerujących infekcję COVID-19 u pacjentów, u których istniało/istnieje ryzyko epidemiologiczne zakażenia zaleca się postępowanie zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Zdrowia i Głównego Inspektora Sanitarnego z uwzględnieniem ostrzeżeń dot. podróży do krajów, w których wykryto przypadki infekcji.
W każdym przypadku podejrzenia infekcji należy poinformować szpital lub poradnię o zaistniałym fakcie telefonicznie i uzyskać od lekarza prowadzącego informację o zasadności zaplanowanej w tym okresie wizyty. Należy pamiętać, że będąc samemu zakażonym można stać się źródłem infekcji dla innych pacjentów.
Aktualnie ze względów bezpieczeństwa nie zaleca się pacjentom z chorobami autoimmunologicznymi będącymi w trakcie leczenia immunosupresyjnego uczestnictwa w imprezach masowych.
dr Marcin Stajszczyk
Przewodniczący Komisji ds. Polityki
Zdrowotnej i Programów Lekowych
Polskiego Towarzystwa Reumatologicznego
prof. Marek Brzosko
Prezes
Polskiego Towarzystwa Reumatologicznego
Konsultant Krajowy w dziedzinie Reumatologii